Zelf leuke groentes telen

Onze begeleidende tuinders delen graag hun ervaringen, maar ook persoonlijke verhalen van op de tuin. In deze blog schrijft biologisch tuinder en buitenmens Merlijn van den Berg over de pluspunten van zelf leuke groentes telen en een aantal opmerkelijke weetjes.

Waarom zou je zelf groentes telen als je het ook eenvoudig gewoon in de winkel kan kopen? En dan wordt je niet koud en nat en vies? Nou hiervoor zijn vele redenen te bedenken!

Goed voor de aarde, want er komen geen chemische bestrijdingsmiddelen in het milieu en het is lokaal, dus geen vliegtuigen die je groentes van over de hele wereld ophalen.
Gezonder voor jezelf want je eet dus geen bestrijdingsmiddelen, vaak met veel meer smaak, je bent zelf lekker in de buitenlucht bezig, en bij de Tuinders ook nog eens gezellig samen met anderen mensen!
En heel blij en trots worden als je elke week weer met een tas zelf gekweekte groentes naar huis gaat.

Wat ook heel leuk is dat je groentes kan eten die niet in de winkel te koop zijn! Of rassen telen waarvan je niet wist dat ze bestonden. Of groentes waarvan je niet van wist dat ze ook in Nederland geteeld kunnen worden. Lekker experimenteren dus.

Veel groentes die we op de tuinen van de Tuinders telen zijn voor iedereen wel bekend: sla, prei, wortel, courgette, tomaten, sperziebonen, boerenkool, spinazie enz.. Daarnaast hebben we op de tuin ook ‘vergeten’ groentes, onder andere aardpeer, regenboogwortels, snijbiet en pastinaak. En soorten waarvan je het bestaan wellicht niet wist: drie soorten aardappels. Weet jij de naam in de supermarkt? Of kom je ook niet verder dan kruimig en vastkokend? Raar eigenlijk toch? Ook telen we raapsteeltjes, meiraap, koolrabi, palmkool en radicchio. En elk jaar leuke experimentjes: sojabonen (heel goed gelukt in 2024) en bataat (zoete aardappel).

Van enkele soorten volgen hieronder wat leuke weetjes.

Regenboogwortels
Hoe komt het toch dat er naast oranje wortels ook gele, witte en paarse wortels zijn?
Nou, wist je dat eigenlijk die oranje wortels niet normaal zijn?
Oorspronkelijk waren wortels geel en wit van kleur en soms paars.
Deze worden grauwig als je ze gaat koken en men wilde wel wat kleurrijks op het bord.

Wortels (alle kleuren, maar vooral wit en geel) komen oorspronkelijk via Zuid Europa vanuit het Midden Oosten. Al in de 14e eeuw wordt er over wortelen in geschriften geschreven. In de 16e eeuw staan diverse gekleurde wortelen op schilderijen afgebeeld. De oranje vielen toen al op. Grote kans dat door de Nederlandse handelsgeest deze verder ontwikkeld werd. Vanaf de 17e eeuw was de Hoornse wortel favoriet: Dankzij nauwkeurige selectie op sappigheid, zoetheid en kleur raakte de Hoornse wortel snel geliefd bij de consument en werd het zaad verkocht over heel Europa. Door kruizen met wortels met een oranje kern werden ze beetje bij beetje meer oranje. De gele en witte wortels verdwenen in Nederland. Het is dus aan telers te danken dat we nu oranje wortels hebben! De mythe gaat dat door de koningsgezinden speciaal oranje wortels geteeld werden, dat blijkt mogelijk toch niet waar. Maar dus omdat ze lekkerder waren en meer opvielen. De oranje kleur komt door de hoge concentratie caroteen. Dat het lichaam omzet in vitamine A. Bron: o.a.: https://edepot.wur.nl/12507

3 soorten aardappels
Afgelopen seizoen hadden we bij de Tuinders drie soorten aardappels:

Twister: vroeg ras, vastkokend, groot, lichtgeel, fijn voor o.a. friet.
Carolus: middelvroeg, gemiddelde grootte, geel/roze huid, gele binnenkant, tafel/friet, lang houdbaar.
Alouette: middellaat, gemiddelde grootte, rode huid, gele binnenkant, tafelaardappel, lekker.

Dit zijn maar 3 soorten van de 550 soorten die in Nederland geteeld worden. Wereldwijd 4.200!

Bij de Tuinders houden we er rekening mee of de soort ziekte resistent is voor de gevreesde aardappelziekte Phytophtora. Een schimmel die zorgt voor geel/zwart afstervend blad, waarna de aardappel ook verrot. En houden we rekening met de grondsoort. In Nederland worden de meeste aardappel geteeld op kleigronden. Deze geven de aardappelen vaak een zachtere smaak dan hetzelfde ras op zand. Dus wij kiezen soorten mét lekkere smaak en die het ook doen op zand. MMMmmmmm.

Je ziet hierboven staan vroeg ras, middelvroeg en middellaat. Dit heeft te maken met het oogsttijdstip.
Aardappelen gaan april de grond in.
De vroege rassen zijn in juni/juli rijp om te oogsten.
De halfvroege zijn vanaf augustus te oogsten.
De halflate zijn oogstbaar in september.
En de late zijn vanaf half september tot en met oktober te oogsten.

De aardappel wordt al minstens 7.000 jaar gekweekt en zijn door ontdekkingsreizigers in de 16 eeuw uit de Andes naar Europa gebracht. Er zijn veel verhalen over de (medicinale) toepassing van aardappel door de Inca’s. Aardappels bevatten veel vitamine C en B6, Kalium, daarnaast Calcium en Fosfor en ze leveren veel koolhydraten in de vorm van zetmeel. De aardappel hoort bij de nachtschade familie net als de tomaat, paprika en aubergine. De zoete aardappel is trouwens geen aardappel, maar behoort tot de windefamilie.

Het aardappelras Bintje is aan zijn naam gekomen doordat in het jaar 1905 bovenmeester Klaas de Vries samen met zijn leerlingen bezig was met het kweken van aardappelrassen. De mooiste aardappelsoort noemde hij naar zijn ijverigste leerling, genaamd Bintje Jansma. Bij de Tuinders telen we trouwens geen Bintjes want hiervoor zijn bestrijdingsmiddelen nodig.

En wat is Radicchio?
Een mooie Italiaanse naam voor een bijzonder slasoort. Dus je mag het lekker overdreven Italiaans uitspreken. Hij smaakt rauw een beetje bitter. Dus als je hem niet kent en je eet hem gewoon als kropsla of ijsbergsla dan kan hij wel wat tegen vallen. Maar er zijn vele lekkere recepten op internet te vinden. En natuurlijk worden er op de tuin leuke recepten onderling uitgewisseld. Je kan hem net als bindsla (little gem) bakken en roosteren, lekker met sinaasappel of met gorgonzola, balsamico azijn en walnoten; als salade of in de pasta. Een sla die wat aandacht nodig heeft, maar dan overheerlijk is!

En als laatste: Palmkool
Ja, je leest het goed een kool die op een palmboom lijkt. Kijk maar op de onderstaande foto! Hij lijkt op boerenkool, maar dan wat zachter van smaak. Zalig! Je kan hem eten als stamppot, maar ook lekker om te wokken met ui en knoflook en crème fraîche en dan door de pasta (met noten of spekjes). En je kan er zelfs chips van maken in de oven met olie en ketjap. Kortom een veelzijdige groente én één die je niet zo snel in de winkel zal tegen komen. In de wintermaanden soms wel bij Ekoplaza of Odin, maar niet in de supermarkt.

Nou volop keus dus. Zo leuk! Zelf groentes telen!